Από την ώρα που γεννιόμαστε, ως την ώρα του θανάτου, ο πόνος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και πολλές φορές λειτουργεί προστατευτικά, καθώς αποτελεί έναν τρόπο με τον οποίο το σώμα μας προειδοποιεί ότι “κάτι δεν πάει καλά” και χρειάζεται προσοχή. Φανταστείτε, τι θα συνέβαινε αν βάζατε το χέρι σας στη φωτιά και δεν αισθανόσαστε τίποτα. Υπάρχει σωματικός και ψυχικός πόνος που οφείλεται στις αρρώστιες, τα γηρατειά και το θάνατο. Υπάρχει η δυσφορία και ο πόνος που συνδέεται με συναισθηματικά προβλήματα, ειδικά αν δεν υπάρχει μια σωματική αιτία πόνου. Υπάρχει ο οξύς και ο χρόνιος πόνος. Ο οξύς σωματικός πόνος είναι εύκολα κατανοητός, επειδή υπάρχει ένας προφανής τραυματισμός, όπως ένα σπασμένο πόδι, ένα έγκαυμα, ένας μώλωπας ή μια φλεγμονή. Υπάρχουν όμως φορές που η πηγή του σωματικού πόνου είναι αόρατη, για παράδειγμα τον πόνο στη μέση ή στον αυχένα δεν μπορείτε να τον δείτε, αλλά όποιος τον έχει περάσει, θα σας πει ότι είναι πραγματικός. Ο καθένας από εμάς βιώνει τον πόνο διαφορετικά γιατί ο εγκέφαλος ερμηνεύει τα μηνύματα του πόνου με διαφορετικό τρόπο. Μερικές φορές, μπορεί να είναι απλώς μια ενόχληση, όπως ένας ήπιος πονοκέφαλος, άλλες φορές μπορεί να είναι ένα εξουθενωτικό συναίσθημα, όπως η ημικρανία ή ο πόνος στις αρθρώσεις. Μπορεί να είναι βασανιστικός, να νιώθετε ότι μουδιάζετε και να σας διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα ή ότι κάτι σας “τσιμπάει”, σας ” μαχαιρώνει”, σας “βασανίζει” ή μπορείτε να τον περιγράψετε με πολλούς άλλους τρόπους. Άλλες φορές υποχωρεί με απλά παυσίπονα, σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί πολύπλοκη ιατρική αντιμετώπιση. Δυστυχώς, υπάρχουν και περιπτώσεις που επιμένει και γίνεται χρόνιος πόνος. O πόνος είτε προέρχεται από ένα έγκαυμα, ένα σπασμένο κόκκαλο, είτε από μια μακροχρόνια ασθένεια ή άλλη αιτία είναι μια δυσάρεστη αισθητηριακή και συναισθηματική εμπειρία. Ο πόνος μπορεί να προκαλέσει πολλά άλλα σωματικά συμπτώματα, όπως ναυτία, ζάλη, αδυναμία, υπνηλία. Μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα, όπως θυμό, κατάθλιψη, μεταβολές της διάθεσης ή ευερεθιστότητα και όλα αυτά μπορούν να αλληλεπιδράσουν στον τρόπο που νιώθετε τον πόνο και να τον ανατροφοδοτήσουν. Εάν είσαστε θυμωμένοι, λυπημένοι ή αγχωμένοι, η ένταση του πόνου μπορεί να είναι μεγαλύτερη. Εναλλακτικά, εάν αισθανόσαστε αισιόδοξοι και ευτυχισμένοι, ο πόνος μπορεί να ήπιος ή να μην τον νιώθετε καθόλου. Ο χρόνιος πόνος μπορεί να αλλάξει τον τρόπο ζωής, την καθημερινότητα, τον τρόπο ψυχαγωγίας και να επηρεάσει την εργασία, τις σχέσεις και την ανεξαρτησία σας. Μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους σας. Αυτό δείχνει ότι ο πόνος δεν είναι ποτέ “μόνο στο μυαλό” ή ” μόνο στο σώμα”, αλλά είναι ένα πολύπλοκο μείγμα που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Οι περισσότερες έρευνες υποδεικνύουν ότι οι παράγοντες κινδύνου που συντελούν στην επιδείνωση του χρόνιου πόνου βρίσκονται υπό τον έλεγχο του ασθενούς. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι η επαναλαμβανόμενη καταπόνηση, η κατάθλιψη, ο κακός ύπνος, το άγχος, οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, οι συνθήκες εργασίας, τα αρνητικά συναισθήματα. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν τις κύριες αιτίες της καθυστερημένης ανάρρωσης και της αποτυχημένης θεραπείας. Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι παράγοντες κινδύνου μπορούν να βελτιωθούν με στρατηγικές αυτοδιαχείρισης, συχνά δεν λαμβάνονται υπόψη στη συνήθη αντιμετώπιση του πόνου, με αποτέλεσμα ο πόνος να επιμένει για πολλά χρόνια. Πολλές από τις σύγχρονες τεχνικές, που χρησιμοποιούνται από τους επαγγελματίες υγείας, μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τον πόνο. Παθητικές θεραπείες, όπως η φαρμακευτική αγωγή, η φυσικοθεραπεία, η χειρουργική επέμβαση συνεχίζουν να αποτελούν την κυρίαρχη στρατηγική περίθαλψης, κυρίως λόγω της έλλειψης συμμετοχής, ενδυνάμωσης και εκπαίδευσης των ασθενών στην αυτοδιαχείριση και αυτοφροντίδα του χρόνιου πόνου. Επειδή πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τον πόνο, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αλλάξετε τον τρόπο που αισθάνεστε τον πόνο και να μειώσετε τις επιπτώσεις του. Η αναγνώριση ότι ο πόνος είναι κάτι περισσότερο από μια φυσική αίσθηση, αλλά επηρεάζεται από τη σωστή φαρμακευτική αγωγή και τις συμπληρωματικές θεραπείες, τον καλό ύπνο, την ήπια άσκηση, τη διατροφή, τη συνολική υγεία και ευεξία, τις πεποιθήσεις, τη διάθεση, τα συναισθήματα, τον τρόπο που σκέφτεστε και αισθάνεστε, το περιβάλλον και τους ανθρώπους γύρω σας, σημαίνει ότι έχετε στη διάθεσή σας πολλά εφόδια για να αλλάξετε τον τρόπο που αισθάνεστε τον πόνο, από στιγμή σε στιγμή και με την πάροδο του χρόνου. Η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνιου πόνου απαιτεί την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων διαχείρισης και άλλων τομέων της ζωής που μπορεί να επηρεαστούν και να επηρεάσουν την αίσθηση του πόνου.

Έφη Σίμου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Επικοινωνίας και ΜΜΕ στη Δημόσια Υγεία
Επιστημονική Υπεύθυνη Εκστρατείας Επικοινωνίας «Pain Free- Καλύτερη Ζωή»
Σχολή Δημόσιας Υγείας -Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής